به نقل از «ایمنا»

نقش عناصر معماری سنتی در خنک‌سازی شهرها

تاریخ انتشار: ۲۴ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۲۲۹۹۲

آغاز موج‌های گرمایی در سراسر جهان، خنک کردن شهرها را به یکی از چالش‌های مدیریتی تبدیل کرده است. با ظهور راهکارهای موقتی جدید برای مقابله با گرما، توجهات به تاثیر معماری باستانی نظیر بادگیرها و نقش آن‌ها در فراهم آوردن هوای مطبوع بدون وجود عناصر اضافی معطوف کرده است.

به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، راه‌حل‌های معماری سنتی معمولاً به علت اینکه با گذشت زمان، به نوعی آزمون‌و خطا را گذرانده‌اند، راهکارهای معماری قابل اعتمادی را در مقابله با چالش‌های شهرنشینی ارائه می‌دهند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اگرچه این روزها جهانی شدن دسترسی به فناوری، آسایش بیشتر و فرصت‌های جدید را برای بشریت به ارمغان آورده است، اما منجر به همگن شدن راه‌حل‌ها در بخش ساخت‌وساز و وابستگی به زنجیره‌های تأمین جهانی برای مصالح و قطعات ساختمانی شده است. این امر همچنین باعث گسست در نحوه انتقال دانش به نسل‌های جدید و در نهایت از بین رفتن سنت‌ها شده است.

به طور خاص، موضوع راه‌حل‌های خنک‌کننده غیرفعال برای ساختمان‌ها در حال حاضر با تلاش برای بازیابی تکنیک‌های باستانی مورد استفاده در طول تاریخ در مکان‌هایی که همیشه با آب و هوای گرم سروکار داشته‌اند، در حال تجدید است. این امر به دلیل هزینه‌های بالای انرژی تحمیل شده توسط سرمایش مصنوعی، سناریوی گرمایش جهانی و عمدتاً به این دلیل که در میان پیش بینی‌های افزایش جمعیت، بخش قابل توجهی از کلان‌شهرها در اقلیم‌های عمدتاً گرم آفریقا و آسیا قرار خواهند گرفت، مشهودتر است. حال سوال اینجا است که وقتی به آینده فکر می‌کنیم، آیا می‌توان از گذشته الهام گرفت و تکنیک‌های خنک‌کننده باستانی را در ساختمان‌های معاصر به کار برد؟

فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در این رابطه می‌گوید: «تقاضای رو به رشد برای کولر گازی یکی از بحرانی‌ترین نقاط کور در بحث انرژی امروز است.» طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، استفاده از تهویه مطبوع و کولرهای برقی تقریباً ۲۰ درصد از کل برق مصرفی در ساختمان‌ها در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این تا سال ۲۰۵۰، تعداد واحدهای تهویه مطبوع بیش از سه برابر امروز خواهد بود و به اندازه کل مصرف انرژی فعلی هند و چین به برق نیاز دارند. در عین حال، امواج گرما در سراسر جهان طولانی‌تر و شدیدتر می‌شود که می‌تواند این ارقام را بیشتر کند.

اغراق نیست اگر ادعا شود که خنک کردن فضای داخلی، چالش شهرسازی آینده خواهد بود. با این حال، مشاهده راهکارهای مورد استفاده در مکان‌هایی که مدت‌ها قبل از استفاده از مکانیسم‌های تهویه مطبوع، همیشه با آب و هوای گرم (خشک یا گرمسیری) مواجه بوده‌اند، می‌تواند سرنخ‌هایی در مورد چگونگی حل این مشکل به ما بدهد. درک این مفاهیم و بازیابی تکنیک‌های سرمایش غیرفعال سنتی برای ساختمان‌های مدرن، بدون استفاده از برق و با مصالح بومی و تکنیک‌های ساخت‌وساز، ممکن است مسیر خوبی باشد.

بادگیر

برج‌های بادی که به نام بادگیر نیز شناخته می‌شوند، عناصر معماری خنک‌کننده سنتی هستند که هزاران سال است در کشورهای دارای آب و هوای گرم و خشک مورد استفاده قرار می‌گیرند. اکثر محققان اختراع این عناصر را به ایرانیان نسبت می‌دهند، اما در نقاشی‌های دیواری مربوط به ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد نیز آثاری وجود دارد که مشابه آن را در مصر نشان می‌دهد. در هر صورت، آنها از یک برج با دهانه‌هایی در بالا تشکیل شده‌اند که بادهای محلی غالب را جذب می‌کنند و آنها را از طریق مجموعه‌ای از مجراها و روزنه‌ها به داخل ساختمان هدایت می‌کند. معمولاً این ساختارها در خاورمیانه به‌ویژه در ایران، عراق و منطقه خلیج فارس یافت می‌شوند و بیشتر در ساختمان‌های مسکونی و تجاری استفاده می‌شوند.

شهر دبی توانسته از این تکنیک به درستی در بخش‌هایی از شهر برای خنک کردن استفاده کند؛ مدینه جمیرا، تفرجگاه نمادین دبی، به عنوان یک شهر سنتی باستانی عربی با الهام از البستکیه طراحی شده است که یکی از محله‌های بسیار قدیمی ایرانی‌نشین دبی محسوب می‌شود و مفهوم حیاط‌های سایه‌دار و تهویه و خنک‌سازی از طریق برج‌های بادی را می‌توان آنجا دید.

یک برج بادی سنتی با نام بارجیل نیز با هدف ارج نهادن به سنت‌های منطقه در این شهر ساخته شده است که با ۴۸۰ لایه مقوای بازیافتی کار می‌کند. این تأسیسات با پایه‌ای دایره‌ای و بدنه مربعی ۱۸ فوتی دارای فضای نشیمن برای استراحت بازدیدکنندگان است و دقیقاً بر اساس همان اصول برج‌های بادی میراث کار می‌کند.

هلندی‌ها نیز با انجام ابتکاری جالب، دو راهکار برج‌های بادی و پنل‌های خورشیدی را با یکدیگر ترکیب کرده‌اند تا تولید انرژی را به حداکثر برسانند. متخصصان معماری انرژی‌های تجدیدپذیر هلندی، این نوع سیستم هیبریدی انرژی خورشیدی و بادی را برای پشت بام ساختمان‌هایی با حداقل پنج طبقه مناسب می‌دانند و ادعا کرده‌اند که چنین ساختارهای بادی‌خورشیدی می‌تواند شش تا ۱۰ برابر بیشتر از پنل‌های خورشیدی مستقل روی پشت بام برق تولید کند.

مشربیه

مشربیه یک عنصر معماری سنتی است که در بسیاری از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ساختار نوعی توری یا پرده چوبی با نقش‌های هندسی پیچیده است که معمولاً روی پنجره‌ها، بالکن‌ها و سایر مجراهای باز ساختمان قرار می‌گیرد و عملکرد اصلی آن فراهم کردن حریم خصوصی و سایه است در حالی که اجازه می‌دهد هوا و نور به داخل خانه جریان یابد. برای افزایش اثر خنک‌کنندگی در بعضی موارد، گلدان‌هایی سفالی با آب، ماسه یا کاه مرطوب پر می‌شود، با عبور هوای گرم از سوراخ‌های مشربیه، از روی سطح متخلخل ظروف سفالی نیز عبور می‌کند، جایی که رطوبت داخل ظرف بخار می‌شود و هوا را خنک می‌کند. این هوای خنک شده به داخل ساختمان جریان می‌یابد و به کاهش دمای فضای داخلی کمک می‌کند. این روند، یک نوع خنک‌کننده تبخیری است که به‌ویژه در آب و هوای گرم و خشک مؤثر است و در عین حال یک تکنیک بسیار پایدار و کم‌هزینه، بدون نیاز به برق محسوب می‌شود.

در برج‌های البهار، یک جفت آسمان‌خراش در ابوظبی، نما یک سیستم منحصربه‌فرد از پانل‌های سایه‌دار پویا است که از مشربیه الهام گرفته شده است. نمای این ساختمان اصطلاحاً "پاسخگو" است به طوری که از بیش از ۲۰۰۰ عنصر شش ضلعی تشکیل شده است که در پاسخ به حرکت خورشید حرکت می‌کنند و برای فضاهای داخلی ساختمان سایه ایجاد می‌کنند. موقعیت هر کدام از این ساختارها توسط یک برنامه کامپیوتری کنترل می‌شود که بر اساس زاویه خورشید تنظیم می‌شود، سایه را بهینه می‌کند و بهره خورشیدی را کاهش می‌دهد. نتیجه، یک «نمایی» است که در طول روز تغییر می‌کند و ظاهری پویا و پاسخگو به ساختمان می‌بخشند.

جالی

جالی (شباک)، نوعی ساختار سوراخ‌دار است که در حین تهویه فضاهای داخلی، الگوهای پیچیده‌ای از نور و سایه ایجاد می‌کند. یکی از مزیت‌های اصلی جالی قابلیت دید بدون دیده شدن است، هرچند این ویژگی، بستگی زیادی به اندازه دهانه‌ها و میزان نوری دارد که از خود عبور می‌دهند. این ساختار به شکل قطعات سیمان، خاک و چوب، بازی بین فضاهای خالی و ساختار را تداعی می‌کند و نماد فرهنگی معماری هند است که در بسیاری از بناهای تاریخی از جمله تاج محل و قلعه سرخ در دهلی دیده می‌شود.. این ساختارها همچنان در معماری مدرن استفاده می‌شوند و الگوها و طرح‌های منحصر به فرد آنها الهام‌بخش هنرمندان و طراحان در سراسر جهان شده است.

جالی معمولاً به عنوان پوسته بیرونی ساختمان نصب می‌شود و سطح مقطع آن یک دهانه بزرگ‌تر در خارج و یک دهانه کوچک‌تر در داخل را نشان می‌دهد. با عبور باد از روی آن، اختلاف فشار بین فضای داخلی و خارجی ساختمان ایجاد می‌شود. ویژگی خنک کنندگی جالی به اثر ونتوری بستگی دارد: هنگامی که هوا با سرعت بیشتری در مسیری باریک‌تر جریان می‌یابد، فشار منفی در این فرآیند ایجاد می‌کند و باعث ایجاد خلاء جزئی می‌شود که در این حالت سیال را به حرکت در می‌آورد. در مورد جالی هوا فشرده می‌شود و با رها شدن خنک‌تر می‌شود.

عناصر و مواد طراحی بسیاری دیگر وجود دارند که می‌توانند به بهبود آسایش حرارتی در محیط‌های داخلی کمک کنند که شامل موادی با اینرسی حرارتی بالا، حیاط‌های داخلی، منابع آب و عناصر سایه‌انداز می‌شود.

تاکید بر این نکته حائز اهمیت است که با استفاده از مصالح در دسترس محلی و عناصر معماری سنتی، معماران و طراحان می‌توانند ساختمان‌هایی را ایجاد کنند که به خوبی با اقلیم و محیط محلی سازگاری داشته باشند و در عین حال به سنت‌ها و میراث فرهنگی محلی احترام گذاشته می‌شود.

کد خبر 673302

منبع: ایمنا

کلیدواژه: موج گرما فصل گرما جزایر گرمایی گرماي شهرها شهرهای جهان بادگیر شهرهای گرم گرما در شهرها گرمای هوا گرمای شهری جالی شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق سراسر جهان مورد استفاده آب و هوای گرم برج های بادی معماری سنتی ساختمان ها خنک کننده

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۲۲۹۹۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بیش از ۱۳ درصد مساحت شهرها، محدوده هدف بازآفرینی شهری است

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان‌جنوبی گفت: بیش از ۱۳ درصد مساحت شهرهای استان، محدوده هدف بازآفرینی شهری است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان‌جنوبی و به نقل از روابط عمومی استانداری، علیرضا عباس‌زاده در ستاد بازآفرینی پایدار شهری استان اظهار کرد: یکی از مهمترین بخش‌هایی که در مدیریت شهری در سطح استان و کشور حائز اهمیت بوده، بازآفرینی نقاط هدف شهری است.

وی با بیان اینکه برای زیست بهتر مردم، لازم است بافت‌های ناکارآمد شهری بازآفرینی و آماده شوند، افزود: در ۹ شهر استان از قبیل بشرویه، بیرجند، نهبندان، قاین، سرایان، فردوس، خوسف، گزیک و قهستان طرح‌های مصوب برای بازآفرینی شهری داریم.

معاون استاندار خراسان‌جنوبی گفت: اکنون بیش از ۳۳ درصد جمعیت شهری استان در بافت ناکارآمد و فرسوده ۹ شهر استان سکونت دارند.

وی با اشاره به اینکه بیش از ۱۳ درصد مساحت شهرهای خراسان جنوبی جزو محدوده هدف بازآفرینی شهری هستند، ادامه داد: باید زیرساخت‌های لازم را در این مناطق شهری و جمعیتی برای مردم فراهم کنیم.

عباس‌زاده ادامه داد: ستاد بازآفرینی پایدار شهری مأموریت دارد از محل اعتبارات گوناگون برای تأمین زیرساخت‌ها در مناطق هدف تصمیم‌گیری کند.

وی با بیان اینکه در چند سال اخیر ۷۹ پروژه بازآفرینی شهری در محلات هدف تعریف شده است، اظهار داشت: عمده این پروژه‌ها به بهره‌برداری رسیده است و تعدادی باقی‌مانده که مصوب شد از محل اعتبارات مالیات بر ارزش‌افزوده استان که به شهرداری‌های مربوطه اختصاص پیدا می‌کند، این پروژه‌های نیمه‌تمام تکمیل شوند.

معاون استاندار خراسان‌جنوبی گفت: امیدوارم با این مصوبه، همه پروژه‌های نیمه‌تمام مناطق هدف بازآفرینی پایدار شهری استان در سال‌جاری به بهره‌برداری برسد و در ادامه، پروژه‌های جدیدی تعریف کنیم.

وی یادآور شد: برای اینکه ساکنان بافت فرسوده نسبت به نوسازی خانه‌های خود تشویق شوند، طرح کلید به کلید توسط دولت اجرایی شده است که مردم می‌توانند اطلاعات دقیق‌تر این طرح را از ادارات راه و شهرسازی و شهرداری‌ها دریافت کنند.

عباس‌زاده با بیان اینکه باید از تمام ظرفیت‌ها برای خدمت به مردم استفاده کرد، گفت: سال گذشته مبلغ ۲۰ میلیارد و ۸۰۰ میلیون ریال برای اجرای ۱۰ طرح در شهرهای مختلف استان اختصاص پیدا کرده است.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر در شهرهای بیرجند و قاین دارای سکونت‌گاه‌های غیررسمی هستیم، خاطرنشان کرد: تاکنون در زمینه بهسازی معابر، ایجاد مراکز فرهنگی و ورزشی، جایگاه خدمات اجتماعی، فرهنگسرا، اجرای کانال جمع‌آوری آب‌های سطحی، تکمیل فضاهای سبز و خدمات به مردم اقداماتی شده است که درمجموع ۹۴ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

معاون استاندار خراسان‌جنوبی با بیان اینکه سال‌های گذشته قیر رایگان به شهرداری‌های بیرجند و قاین اختصاص پیدا کرده است، افزود: تاکنون درمجموع ۸۲ هزار مترمربع از معابر آسفالت شده، به‌طوری‌که در شهر بیرجند و منطقه مهرشهر تمام معابر آسفالت شده است.

میرمحمد مودی، دبیر ستاد بازآفرینی پایدار شهری و مدیرکل راه‌وشهرسازی خراسان‌جنوبی هم در این جلسه با ارائه گزارشی گفت: در حال حاضر در ۹ شهر استان با جمعیت ۳۳۳ هزار و ۵۱۱ نفر که شامل ۳۳ درصد از جمعیت استان می‌شود، محلات هدف مستقر هستند.

وی با بیان اینکه مجموع مساحت هدف بازآفرینی در استان ۶۵۴ هکتار است، افزود: ۷۹ طرح در محلات هدف در دست اقدام است که تاکنون ۶۵ طرح تحویل شده و تعداد هشت طرح در حال انجام بوده و پیشرفت متوسط فیزیکی آن ۹۴ درصد است.

به گزارش ایمنا؛ بررسی و تصویب پروژه‌های موضوع بند ب تبصره ۱۱ قانون بودجه سال ۱۴۰۲، ارائه سند ملی توانمند سازی و ساماندهی سکونت‌گاه‌های غیررسمی و گزارش عملکرد شهرداری بیرجند و قاین در خصوص عملکرد قیر رایگان تخصیصی در سال ۱۴۰۱ از موضوعات مطرح شده در این جلسه بود.

کد خبر 748632